Ընդհանուր տեղեկություն
Բաբելոնյան թագավորությունը ձևավորվել է մ.թ.ա. II հազարամյակի սկզբին, որը գտնվում է ժամանակակից Իրաքի տարածքում՝ փոխարինելով Շումերին և Աքքադին և ժառանգելով նրանց զարգացած մշակույթը։ Այն գոյություն է ունեցել մինչև մ.թ.ա 539 թվականը։
Բաբելոնացիները գրել են սեպագրեր կավե աղյուսների վրա, որոնք զգալի թվով հասել են մեզ (ավելի քան 500 000 սեպագրեր, որոնցից մոտ 400-ը կապված են մաթեմատիկայի հետ)։ Հետևաբար մենք ունենք բավականին պատկերացում բաբելոնյան պետության գիտնականների մաթեմատիկական գիտելիքների վերաբերյալ։ Նշենք, որ բաբելոնացիների մշակույթի արմատները հիմնականում գալիս են շումերականների մշակույթից. սեպագրային նամակներ, հաշվելու կարգ և այլն։
Բաբելոնյան մաթեմատիկական տեքստերը հիմնականում կրթական բնույթ են կրում։ Դրանցից երևում է, որ բաբելոնյան հաշվարկման տեխնիկան շատ ավելի առաջադեմ էր, քան եգիպտականըՙ ինչպես նաև լուծվող խնդիրների շրջանակը էապես ավելի լայն էր։ Այդտեղ կային քառակուսային հավասարումների, երկրաչափական պրոգրեսիաների լուծման վերաբերող խնդիրներ։ Որոշման չափով կիրառվել են համամասնությունները, միջին թվաբանականը, տոկոսները։ Պրոգրեսիաների հետ աշխատելու մեթոդները ավելի խորքային էին, քան եգիպտացիներինը։
Բաբելոնյան տեքստերում, ինչպես եգիպտականներում է, տրվում է միայն որոշման ալգորիթմը (կոնկրետ օրինակներ)՝ առանց մեկնաբանությունների և ապացույցների։ Այնուամենայնիվ, ալգորիթմների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ բաբելոնացիների շրջանում զարգացած ընդհանուր մաթեմատիկական տեսությունը անկասկած գոյություն է ունեցել։
Համարակալում
Շումերացիները և բաբելոնացիները օգտագործում էին վեց տասնորդական թվային համակարգը։ Նրանք գրել են մեր նման՝ ձախից աջ։ 60 թվանշանների գրառումը յուրահատուկ էր։ Թվերի համար կար ընդամենը երկու նիշ, որոնք նշանակեցին Մ (միավոր) և Տ (տասնյակ)։ Հետագայում հայտնվեց զրոյի հատուկ նիշը։ 1-ից 9-ը թվերը ներկայացված էին այսպես՝ Մ, ՄՄ, … ՄՄՄՄՄՄՄՄՄ։ Իսկ դրանից հետո Տ, ՏՄ, … ՏՏՏՏՏՄՄՄՄՄՄՄՄՄ (59)։ Նմանապես արձանագրված են ֆրակցիաները։ 1/2, 1/3 և 2/3 հայտնի ֆրակցիաների համար հատուկ սիմվոլներ են եղել։
Հույն և միջնադարյան եվրոպացի մաթեմատիկոսները (այդ թվում` Կոպեռնիկոսը) օգտագործեցին Բաբելոնյան 60-ական համակարգը` ֆրանկցաիների մասերը նշանակելու համար։ Սրա շնորհիվ մենք ժամը բաժանում ենք 60 րոպեի, իսկ րոպեները` 60 վայրկյանի:Պետք է նշել, որ Հին Բաբելոնում, հակառակ տարածված կարծիքի, ժամեր, րոպեներ և վայրկյաններ չեն օգտագործվել։ Դրանց փոխարեն օգտագործվել է «կրկնակի ժամ»՝ 120 ժամվա տևողությամբ, ինչպես նաև «ժամանակային աստիճան»՝ 1/360 օր տեւողությամբ (այսինքն չորս րոպե) և «երրորդ մասը»՝ 31⁄3 վայրկյանի տրողությամբ (ինչպես ժամանակակից հրեական օրացույցում)։
Ժամանակակից գիտական գրականության մեջ օգտագործվում է բաբելոնյան թվերի կոմպակտ գրառումը, օրինակ՝
4,2,10; 46,52
ՀԵտագայում այն ստացավ հետևյալ տեսքը՝ 4 × 3600 + 2 × 60 + 10 + 46/60 + 52/3600:
Պատմական ազդեցություն
Բաբելոնյան մաթեմատիկոսների և աստղագետների զգալի ձեռքբերումները դարձել են հաջորդ քաղաքակրթությունների գիտության հիմքը և առաջին հերթին Հին Հունաստանի քաղաքակրթության գիտական հիմքը։ Սակայն Բաբելոնի մաթեմատիկայի հարուստ տեսական հիմքը ոչ թե ամբողջական բնույթ էր կրում, նվազեցվել է մի շարք տարբեր մեթոդներ, այդտեղ բացակայում էին ապացույցները։ Մաթեմատիկայի համակարգված մոտեցումը միայն հույների շրջանում դրսևորվեց։
Արման Պողոսյանի բլոգ 